Wat zijn TARGET-saldi?

24 juli 2025

U hebt misschien wel eens in het nieuws gelezen dat sommige eurolanden grote negatieve TARGET-saldi (verplichtingen) hebben en andere juist grote positieve (vorderingen). Er doen allerlei theorieën de ronde over wat dat precies betekent. Maar wat zijn TARGET-saldi eigenlijk?

Wat is TARGET?

Het TARGET-systeem (Trans-European Automated Real-time Gross settlement Express Transfer) combineert verschillende infrastructuurdiensten voor de financiële markten: T2 (voor de afwikkeling van betalingen), T2S (voor de afwikkeling van effecten) en TIPS (voor de afwikkeling van instantbetalingen). Centrale en commerciële banken gebruiken TARGET om transacties in euro af te wikkelen en om snel en eenvoudig geld naar elkaar over te maken, zowel in eigen land als daarbuiten. Dit is van groot belang voor het functioneren van de economie.

Zowel centrale banken als commerciële banken hebben een TARGET-rekening.

Meer informatie over T2 en TARGET-diensten.

Wat zijn TARGET-saldi?

In een geïntegreerde markt is geld voortdurend in beweging, ook over landsgrenzen heen. Een euro wordt weliswaar altijd gecreëerd in een euroland of door de ECB, maar belandt vervolgens dikwijls ergens anders.

Het saldo van de geldstromen tussen twee landen (d.w.z. de totale instroom minus de totale uitstroom) wordt in de balans van de nationale centrale banken van beide landen opgenomen, ongeacht of de overboeking door een commerciële bank of de centrale bank werd gedaan. De TARGET-saldi zijn de optelsom van deze geldstromen in de loop van de tijd. Daarnaast doet de ECB grensoverschrijdende betalingen in verband met haar monetair beleid, en ontvangt de ECB om dezelfde reden geld uit verschillende landen. Hiertoe beschikt de ECB over een eigen TARGET-rekening.

Om te voorkomen dat de centrale banken van de eurolanden allemaal een eigen rekening moeten aanhouden bij alle andere centrale banken van het eurogebied en bij de ECB, worden alle bilaterale saldi aan het einde van elke dag teruggebracht tot één saldo ten opzichte van de ECB.

Kortom, als de banken in een bepaald land per saldo meer geld via TARGET hebben overgemaakt dan ontvangen, houdt de centrale bank van dat land een negatief TARGET-saldo bij de ECB over. Als de banken in een land meer geld ontvangen dan overmaken, dan mondt dit voor de centrale bank uit in een positief saldo. Als de betalingen en ontvangsten exact gelijk zijn, levert dit de betrokken centrale bank een TARGET-saldo van nihil op.

Waarom maken banken geld over naar banken in andere landen?

Centrale banken en commerciële banken gebruiken TARGET om grensoverschrijdende betalingen aan elkaar te doen:

• om voor henzelf of namens hun klanten te betalen voor goederen, diensten en financiële activa uit een ander land

• om namens hun klanten geld naar een ander land te sturen (overboekingen)

• om geld aan elkaar te lenen

• om het monetair beleid uit te voeren (bij open-markttransacties zoals de aankoop van activa kunnen grensoverschrijdende betalingen nodig zijn)

• om internationaal effecten te kopen en te verkopen.

Waarom wordt een positief TARGET-saldo een vordering genoemd, en een negatief saldo een verplichting?

Dit heeft te maken met hoe balansen boekhoudkundig in elkaar steken. Hierbij gelden twee belangrijke uitgangspunten.

1. Het eurogebied heeft weliswaar één munteenheid, maar telt meerdere deelnemende landen. Daardoor is er niet één centrale bank met één balans voor de euro. Elk land heeft een centrale bank met een eigen balans.
2. Als een centrale bank geld creëert, wordt dit in de balans van die centrale bank opgenomen. Het geld wordt op de passivazijde van de balans opgenomen (als deposito); ook de met het gecreëerde geld overeenstemmende activa (vorderingen) worden op de balans opgenomen (bijv. in de vorm van een lening).

Als er via TARGET geld tussen eurolanden wordt overgemaakt, registreert de centrale bank van het ontvangende land dit als een extra verplichting op de eigen balans. Let wel: alleen de verplichting verplaatst zich; het tegenover de verplichting opgenomen actief blijft op de oorspronkelijke balans achter.

Een voorbeeld: als oorspronkelijk in Italië in omloop gebrachte euro's in Duitsland belanden, dan levert dat de Duitse centrale bank boekhoudkundig gezien een extra verplichting (het geld) op, terwijl het desbetreffende actief op de balans van de Italiaanse centrale bank blijft staan. Hierdoor zouden beide balansen niet langer in evenwicht zijn: om het evenwicht te herstellen moet de Duitse centrale bank een sluitpost opnemen om te laten zien dat haar balans nu meer euro's bevat dan de bank oorspronkelijk gecreëerd had. Ook de Italiaanse centrale bank moet een sluitpost opnemen, in dit geval om weer te geven dat haar balans minder euro’s telt dan de bank oorspronkelijk gecreëerd had. Voor de Deutsche Bundesbank vormt deze sluitpost – het TARGET-saldo – een vordering, voor de Banca d’Italia een verplichting.

Maar in een muntunie als de onze maakt het geen verschil of een euro in het ene land in omloop is gebracht of in het andere. Die euro moest ergens worden aangemaakt, maar hoeft daar niet te blijven. Het is een essentieel element van elke muntunie dat de munt vrijelijk tussen landen kan circuleren.

Waarom namen de TARGET-saldi tijdens de financiële crisis toe?

Commerciële banken lenen elkaar doorgaans geld via de geldmarkt. Met het uitbreken van de financiële crisis in 2008 verdween het vertrouwen en waren banken minder snel geneigd elkaar geld te lenen. Daardoor steeg de geldmarktrente. Dit trof vooral commerciële banken in landen die extra kwetsbaar werden geacht. Als de geldmarktrente uit de pas loopt met de basisrentetarieven van de ECB tast dit de effectiviteit van het monetair beleid aan. De ECB en de nationale centrale banken van het eurogebied hebben daarom maatregelen genomen om de soepele doorwerking van het monetair beleid in het eurogebied te waarborgen.

Commerciële banken mochten, tegen beleenbaar onderpand, bij de centrale bank zoveel geld lenen als ze nodig hadden. Dit geld werd grotendeels gebruikt ter vervanging van de weggevallen financiering via de internationale geldmarkt. Een deel van het centralebankgeld dat werd geleend door commerciële banken in landen die kwetsbaar werden geacht, werd gebruikt om financiering af te betalen die was verstrekt door commerciële banken in landen die als minder kwetsbaar werden ingeschat. Dat de TARGET-saldi tussen 2008 en 2012 opliepen, kwam dus doordat er veel geld werd gecreëerd dat per saldo in andere landen belandde.

Vanaf 2015 tot en met de zomer van 2022 namen de TARGET-saldi eveneens toe, maar om andere redenen. Dit keer hield de stijging verband met monetairbeleidsbeslissingen van de ECB en alle nationale centrale banken van het eurogebied.

Wat hebben de ECB en de nationale centrale banken van het eurogebied vanaf 2015 dan gedaan dat de TARGET-saldi zo zijn gestegen?

Als onderdeel van een pakket maatregelen om de inflatie in de buurt van haar inflatiedoelstelling te brengen – de inflatie bleef daar destijds namelijk hardnekkig onder – heeft de ECB in 2015 een nieuw programma ingesteld, het programma voor de aankoop van activa. In maart 2020, na het uitbreken van de coronapandemie, is de ECB bovendien het pandemie-noodaankoopprogramma (pandemic emergency purchase programme – PEPP) gestart om het risico van desinflatie en risico’s voor de doorwerking van het monetair beleid tegen te gaan. In het kader van deze programma’s hebben de centrale banken in de eurolanden (in ruil voor geld) verschillende soorten schuldpapier in andere landen aangekocht. Dit betekent dat het totale saldo opnieuw toenam, maar dit keer door toedoen van het Eurosysteem (d.w.z. de ECB en de centrale banken van het eurogebied)

Het schuldpapier dat een centrale bank aankoopt, is vaak in handen van beleggers in een ander land – binnen en buiten het eurogebied – die doorgaans een bankrekening aanhouden in een financieel centrum in het eurogebied, bijvoorbeeld in Frankfurt, Luxemburg of Amsterdam.

Een voorbeeld: de Spaanse centrale bank koopt op grond van het aankoopprogramma een obligatie van een belegger met een bankrekening in Frankfurt. Om het geld op de Duitse bankrekening van de verkoper te krijgen, doet de Banco de España een grensoverschrijdende betaling via TARGET. Het geld wordt op de bankrekening van de verkoper bijgeschreven en de Duitse centrale bank registreert een toename van haar TARGET-vordering, terwijl de Banco de España door de transactie haar TARGET-verplichting ziet toenemen.

Omdat veel schuldpapier werd gekocht van beleggers met een Duitse bankrekening, stroomde er geld naar Duitsland. Het geld is vervolgens in landen als Duitsland gebleven, omdat het rendement op andere veilige beleggingen (zoals binnenlandse staatsobligaties) relatief laag was. Door deze opeenhoping van geld is de TARGET-vordering van de Bundesbank opgelopen. Daartegenover staat dat de verplichtingen van de landen die geld overmaken, zijn toegenomen.

Het Eurosysteem heeft, eveneens in antwoord op de coronacrisis, de financiering aan kredietinstellingen via TLTRO III (de derde reeks gerichte langerlopende herfinancieringstransacties ) uitgebreid. Daardoor kwam over de gehele linie meer liquiditeit beschikbaar en konden de TARGET-saldi verder toenemen.

Is de stijging van de TARGET-saldi dus niets bijzonders?

De TARGET-saldi kunnen een belangrijke indicator zijn voor wat er in de economie gebeurt (ze laten zien waar geld binnen het eurogebied naartoe stroomt). Bedacht moet worden dat de saldi zich om verschillende redenen kunnen ontwikkelen. Bovendien zijn grensoverschrijdende geldstromen onlosmakelijk verbonden met onze muntunie.

De TARGET-saldi fungeren soms ook als signaal dat er een probleem is, bijvoorbeeld als er veel geld uit een bepaald land stroomt doordat men zich zorgen maakt over de financiële situatie van dat land. In dat geval zijn er ook andere signalen die op een probleem wijzen.

Tot augustus 2022 was de groei van het TARGET-verkeer tussen de deelnemende landen vooral het gevolg van monetairbeleidsmaatregelen die de ECB had genomen om de inflatie terug te brengen op een niveau dat overeenkwam met het door de Raad van Bestuur geformuleerde inflatiedoel en om de soepele doorwerking van het monetair beleid te waarborgen. Met financiële spanningen had dit niets te maken.

Waarom begonnen de TARGET-saldi vanaf augustus 2022 weer af te nemen?

Het totale TARGET-saldo, dat wil zeggen de som van alle TARGET-vorderingen of, vanaf de andere kant bekeken, alle TARGET-verplichtingen, bereikte eind augustus 2022 met ongeveer € 1,9 biljoen zijn grootste omvang. De eerste TLTRO III-transacties liepen in september 2022 af en om deze faciliteit in lijn te brengen met de algehele normalisering van het monetair beleid kondigde de ECB in oktober 2022 een herziening van de voorwaarden van TLTRO III aan. Die leidde ertoe dat banken hun TLTRO III-leningen op grote schaal aflosten, waardoor de overliquiditeit binnen de banksector afnam en daarmee ook de TARGET-saldi. Het Eurosysteem besloot bovendien om vanaf juli 2023 afbetalingen uit hoofde van het programma voor de aankoop van activa niet opnieuw te beleggen. Anders dan bij nettoaankopen van activa leidt het vervallen van effecten die zijn uitgegeven door entiteiten uit hetzelfde land als de centrale bank die de effecten heeft gekocht, niet direct tot grensoverschrijdende transacties. Een voorbeeld: de nationale overheid van land X geeft schuldpapier uit dat wordt gekocht door de centrale bank van dat land. Wanneer dat schuldpapier de vervaldatum bereikt, dan betaalt de overheid van X haar schuld aan de eigen nationale centrale bank. Het feit dat vervallen effecten die op grond van het aankoopprogramma voor activa zijn gekocht niet worden herbelegd heeft dus geen directe gevolgen voor de TARGET-saldi. Indirect zijn wel gevolgen mogelijk, wanneer overheden nieuwe obligaties uitgeven om aflossingen te financieren en deze worden aangekocht door buitenlandse entiteiten. Ultimo 2024 bedroeg het totale TARGET-saldo ongeveer € 1,6 biljoen.