9.5.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 109/10

1.1

Projektowana dyrektywa jest inicjatywą z wszech miar zasługującą na pozytywne przyjęcie, jako że ustanawia ona spójne ramy prawne dla usług płatniczych w UE. Różnorodność ustawodawstwa krajowego dotyczącego płatności utrudnia obecnie wdrażanie Jednolitego Obszaru Płatniczego Euro (SEPA). Harmonizacja krajowych wymogów prawnych dla płatności będzie zatem stanowiła wsparcie dla sektora bankowego w jego wysiłkach na rzecz utworzenia obszaru SEPA. Co więcej, wprowadzenie pojęcia „instytucji płatniczej” powinno prowadzić do ujednolicenia zasad dostępu do rynku usług płatniczych. W celu pełnego wykorzystania korzyści płynących z harmonizacji ustawodawstwa należy jednakże zwrócić uwagę na uzgodnienie zakresu projektowanej dyrektywy z zakresem dyrektywy o pieniądzu elektronicznym (2), w szczególności biorąc pod uwagę potrzebę rozróżnienia pomiędzy usługami płatniczymi opartymi na rachunkach płatniczych i usługami pieniądza elektronicznego opartymi na rachunkowości scentralizowanej. W przypadku opóźnienia przyjęcia projektowanej dyrektywy mogłoby jednak zostać zagrożone wprowadzenie regulacji krajowych zgodnych ze standardami SEPA w dniu 1 stycznia 2008 r. i pełne przejście na instrumenty SEPA do 2010 r. W tym aspekcie kluczowe znaczenie mają tytuły III i IV projektowanej dyrektywy, gdyż wprowadzają one zharmonizowany zestaw zasad dotyczących wymogów informacyjnych, autoryzacji, realizacji i odpowiedzialności w związku z transakcjami płatniczymi. Wydaje się, że kwestie polityczne i prawne objęte powyższymi tytułami projektowanej dyrektywy mogą dać się rozwiązać w stosunkowo krótkim terminie. W razie przedłużania się negocjacji można rozważyć możliwość wyłączenia określonych części projektowanej dyrektywy poprzez przyznanie pierwszeństwa przyjęciu tych jej części, które są konieczne dla udanego wprowadzenia SEPA.

1.2

Niektóre aspekty projektowanej dyrektywy nasuwają jednak szereg zastrzeżeń, które zostały bardziej szczegółowo przedstawione poniżej.

2.1

Wprowadzenie nowego pojęcia „instytucji płatniczych” stanowi krok w kierunku harmonizacji obecnej różnorodności rozwiązań w prawie krajowym w kwestii regulacji podmiotów świadczących usługi płatnicze, a które nie są przy tym instytucją kredytową, instytucją pieniądza elektronicznego ani instytucją świadczącą żyro pocztowe. Projektowana dyrektywa nie jest jednak jasna w kwestii rodzajów działalności, którą mogą prowadzić takie instytucje płatnicze. Zgodnie z projektowaną dyrektywą instytucje płatnicze mogą przyjmować środki od ludności w celu świadczenia usług płatniczych. Środki te nie powinny jednak stanowić depozytów ani innych środków podlegających zwrotowi w rozumieniu art. 3 skonsolidowanej dyrektywy bankowej (3), jak również pieniądza elektronicznego określonego w art. 1 ust. 3 lit. a) dyrektywy o pieniądzu elektronicznym (zob. art. 10 ust. 1 projektowanej dyrektywy).

2.2

W związku z powyższym, brzmienie projektowanej dyrektywy nie wyjaśnia, czy instytucje płatnicze mogą gromadzić środki o podobnych cechach ekonomicznych i prawnych jak depozyty lub pieniądz elektroniczny. Zdolność instytucji płatniczych do prowadzenia rachunków płatniczych oznacza, że instytucje płatnicze mogą przechowywać środki przez okres dłuższy niż jest to niezbędne do zakończenia wykonania transakcji płatniczej. Kwestia ta budzi zastrzeżenia, gdyż art. 65 ust. 4 projektowanej dyrektywy mówi o „rachunkach oszczędnościowych” bez wyjaśnienia gdzie rachunki te są prowadzone i w jakim celu. Motywy 8 i 9 projektowanej dyrektywy stanowią jednak, że instytucje płatnicze nie mogą przyjmować depozytów. Problemy te zostały szerzej opracowane poniżej.

2.3

Należy również zauważyć, że zgodnie z punktem 4 załącznika do projektowanej dyrektywy instytucje płatnicze mogą realizować transakcje płatnicze, jeżeli środki mają pokrycie w linii kredytowej, przy czym nie wprowadza się jakichkolwiek ograniczeń zdolności do udzielania kredytu w zakresie jego wysokości lub terminu spłaty.

3.1

W odniesieniu do gromadzenia depozytów i innych środków podlegających zwrotowi należy przypomnieć, że art. 3 skonsolidowanej dyrektywy bankowej zabrania przedsiębiorstwom innym niż instytucje kredytowe prowadzenia działalności polegającej na przyjmowaniu od ludności depozytów i innych środków podlegających zwrotowi. Podczas gdy skonsolidowana dyrektywa bankowa nie definiuje przyjmowania depozytów, to określenie „depozytów i innych środków podlegających zwrotowi” na tle tej dyrektywy zostało szeroko zinterpretowane przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, który zauważył, że „pojęcie” innych środków podlegających zwrotowi „[…] odnosi się nie tylko do instrumentów finansowych posiadających nieodłączną cechę zwrotności, ale także do tych, które, chociaż nie posiadają tej cechy, podlegają umownemu postanowieniu o zwrocie zapłaconych środków” (4). Nie jest istotne, czy środki takie są otrzymywane jako depozyty czy też w innych formach, takich jak „ciągła emisja obligacji i innych porównywalnych papierów wartościowych” (5), o których była mowa w poprzedniczce skonsolidowanej dyrektywy bankowej. Zatem, „każde przyjęcie środków pieniężnych może stanowić działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów (w szerszym znaczeniu) jeżeli związane jest ono z zobowiązaniem do zwrotu otrzymanych środków. Nie jest w związku z tym istotne, czy wymóg zwrotu już istnieje w czasie przyjęcia środków (i stanowi” przedmiotowo istotny „element tej transakcji), czy też zobowiązanie to powstaje dopiero w wyniku stworzenia uprawnienia umownego” (6). Poprawna interpretacja przyjmowania depozytów „będzie musiała uwzględniać kwestię zakresu oszczędności podlegających ochronie oraz interpretację cech »działalności kredytowej« w świetle ryzyk uznawanych za istotne dla ochrony zwrotu depozytów. Wynikiem jest tendencja do szerokiej wykładni zarówno pojęcia działalności polegającej na przyjmowaniu depozytów jak i pojęcia kredytu” (7).

3.2

Wobec powyższego wydaje się, że instytucje płatnicze będą w rzeczywistości przyjmować depozyty od swoich klientów. W takim przypadku, w myśl zasad ogólnych, jeżeli instytucja płatnicza stałaby się niewypłacalna, jakiekolwiek środki przechowywane przez nią w momencie niewypłacalności stanowiłyby część jej majątku i byłyby tym samym dostępne dla zaspokajania roszczeń wszystkich jej wierzycieli. Działalność polegająca na przyjmowaniu depozytów lub innych środków podlegających zwrotowi stanowi podstawę dla bankowości jako takiej, jak wyjaśnia to definicja „instytucji kredytowej” zawarta w art. 1 ust. 1 lit. a) skonsolidowanej dyrektywy bankowej (8). Zmiana fundamentalnego pojęcia bankowości wymaga starannego rozważenia z perspektywy polityki pieniężnej, rzetelności i bezpieczeństwa systemów płatności, stabilności finansowej i statystyki, z których to wszystkie są obszarami, w których ESBC posiada szerokie kompetencje. Działalność instytucji płatniczych w sposób nieunikniony obejmuje przechowywanie środków należących do ludności, nawet jeśli tylko na ograniczony okres. Określając wymogi nadzorcze i gwarancje prawne dla takich rodzajów działalności trzeba zatem wziąć pod uwagę zagadnienia ochrony konsumenta i stabilności finansowej.

4.1

Generalnie, projektowana dyrektywa pozwoliłaby instytucjom płatniczym na działanie podlegające łagodniejszym zasadom nadzoru niż te które są stosowane zgodnie ze skonsolidowaną dyrektywą bankową. Obok procedury uzyskania zezwolenia opartej na pewnych wymogach jakościowych, instytucje płatnicze musiałyby przestrzegać pewnych ram regulacyjnych, które: (i) byłyby głównie oparte na szeregu ogólnie sformułowanych wymogów informacyjnych oraz (ii) nie zawierałyby wymogów kapitałowych na pokrycie dających się wyliczyć ryzyk (zob. art. 5 projektowanej dyrektywy). Tak łagodne zasady nadzoru budzą pewnie zastrzeżenia, które pogłębia fakt, że projektowana dyrektywa zakłada pełną harmonizację (zob. art. 78 projektowanej dyrektywy), odmiennie od sposobu regulacji przyjętego w innych aktach ustawodawstwa wspólnotowego regulujących podejmowanie i prowadzenie działalności polegającej na świadczeniu usług finansowych.

4.2

EBC jest zdania, że w trzech głównych obszarach istnieje możliwość ulepszenia ram regulacyjnych znajdujących zgodnie z projektowaną dyrektywą zastosowanie do instytucji płatniczych. Po pierwsze, niejasne rozróżnienie pomiędzy instytucjami płatniczymi i innymi dostawcami usług płatniczych powoduje, że wyjątkowo trudne jest oszacowanie ryzyk i związanych z nimi gwarancji prawnych. Trudność ta powstaje nie tylko w przypadku i w zakresie, w jakim instytucje płatnicze mogą gromadzić środki, które są trudne do odróżnienia od depozytów, ale także w odniesieniu do ich zdolność do udzielania kredytu finansowanego ze środków pieniężnych przyjmowanych od ludności (zob. punkt 4 załącznika do projektowanej dyrektywy). Po drugie, projektowana dyrektywa nie porusza kwestii różnych kategorii ryzyk związanych z usługami płatniczymi. Warto w związku z tym przypomnieć, że usługi płatnicze świadczone przez instytucje kredytowe zostaną poddane szczególnym wymogom kapitałowym z uwagi na związane z takimi usługami ryzyko operacyjne (9). Po trzecie, można także argumentować, że określona w projektowanej dyrektywie procedura uzyskania zezwolenia oparta została na kryteriach pozostawiających zbyt wiele miejsca dla rozbieżnych interpretacji na poziomie krajowym. Państwa Członkowskie mogą również w określonych okolicznościach odstąpić od stosowania niektórych wymogów związanych z uzyskaniem zezwolenia (10).

4.3

W świetle powyższych uwag, na tle projektowanej dyrektywy wydaje się zachodzić nierównowaga pomiędzy zakresem działalności instytucji płatniczych a ramami ostrożnościowymi, w których działalność taka ma być prowadzona. Po wyjaśnieniu właściwego zakresu działalności instytucji płatniczych należy rozważyć, na podstawie oszacowania związanych z nim ryzyk, wprowadzenie wymogów adekwatności kapitałowej lub innych podobnych gwarancji prawnych (np. wymogów co do kapitału początkowego, zabezpieczeń).

4.4

Brak wymogów kapitałowych dla instytucji płatniczych może potencjalnie stworzyć tendencję do przenoszenia się instytucji płatniczych do krajów o niższych wymogach nadzorczych (tzw. supervisory arbitrage). Niezależnie od tego, czy instytucje kredytowe będą prowadzić działalność płatniczą bezpośrednio, czy też przez podmioty zależne kwalifikujące się jako instytucje płatnicze, w zakresie ryzyk operacyjnych oraz kredytowych będą one podlegać nadzorowi skonsolidowanemu. Samodzielne instytucje płatnicze albo instytucje płatnicze niestanowiące części grupy bankowej nie będą natomiast podlegać żadnym wymogom kapitałowym pomimo prowadzenia tej samej działalności.

4.5

Co więcej, projektowana dyrektywa jest generalnie niejasna w kwestii podziału kompetencji pomiędzy właściwe organy rodzimego i przyjmującego Państwa Członkowskiego. Przykładem powyższego jest trzeci akapit art. 6 projektowanej dyrektywy, który reguluje przyznawanie instytucjom płatniczym europejskich paszportów bez wyjaśnienia kwestii, który właściwy organ jakiego Państwa Członkowskiego sprawować będzie nadzór nad takimi instytucjami płatniczymi. Celowe byłoby bardziej staranne rozważenie tych kwestii.

4.6

W praktyce stosowania art. 15 proponowanej dyrektywy, uprawnienia ESBC oraz krajowych banków centralnych w zakresie sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych, a także w niektórych państwach członkowskich, uprawnienia krajowych banków centralnych w zakresie sprawowania nadzoru, powinny być należycie uwzględnione.

4.7

Uprawnienia nadzorcze właściwych organów zgodnie z art. 16 projektowanej dyrektywy mogłyby zostać wyrażone jaśniej w odniesieniu do szeregu kwestii. Po pierwsze, zakres „inspekcji w siedzibie” (art. 16 lit. b)) mógłby zostać określony w bardziej precyzyjny sposób. Po drugie, wyjaśnione mogłoby także zostać dokładne znaczenie uprawnienia do nakładania „odpowiednich kar” (art. 16 lit. d)). Po trzecie, mogłyby zostać określone warunki zawieszenia i cofnięcia zezwolenia (art. 16 lit. e)), chociażby przez przepis szczególny. W celu zapewnienia odpowiednich warunków konkurencji (ang. level playing field) na obszarze Europejskim oraz odpowiedniej skuteczności w wykonywaniu nadzoru nad instytucjami korzystającymi ze swobody przedsiębiorczości oraz swobody świadczenia usług, art. 16 projektowanej dyrektywy powinien zostać zmieniony tak aby zapewnić, że właściwe organy będą posiadać wszystkie uprawnienia przewidziane w tym artykule, w szczególności uprawnienia nadzorcze oraz wykonawcze.

4.8

Przepis art. 19 projektowanej dyrektywy przewiduje, że Państwa Członkowskie pozwalają na wymianę informacji pomiędzy swoimi właściwymi organami, bankami centralnymi, ESBC i EBC. O ile przepis ten co do zasady należy przyjąć z uznaniem, zaleca się jednak niniejszym, że jeżeli właściwy organ jest jednostką inną niż bank centralny, a bank centralny sprawuje zarazem nadzór nad systemem płatniczym, przepis ten powinien zostać uzupełniony innymi przepisami przewidującymi, że: (i) przed udzieleniem albo zawieszeniem/cofnięciem licencji właściwy organ musi zasięgnąć opinii właściwego banku centralnego; oraz że (ii) właściwe organy są zobowiązane do wymiany informacji z właściwym bankiem centralnym. Takie przepisy byłyby korzystne w świetle ogólnej odpowiedzialności banków centralnych w zakresie płatności.

5.1

Jeżeli zezwoli się instytucjom płatniczym na przechowywanie środków, które zarówno ekonomicznie jak i prawnie należy uznać za depozyty, chociaż na poziomie pojęć nie są one uznawane za takie przez projektowaną dyrektywę, to poziom ryzyka będzie równy ryzyku występującemu w przypadku instytucji kredytowych czy pieniądza elektronicznego. Tym samym, poziom gwarancji prawnych powinien być zatem taki sam jak ten znajdujący zastosowanie do instytucji kredytowych lub pieniądza elektronicznego. Wynika z tego, że usługi płatnicze powinny być, o ile to możliwe, ograniczone do instytucji kredytowych i pieniądza elektronicznego. EBC uznaje takie rozwiązanie za właściwsze, gdyż zapewniłoby ono należytą ochronę środków klientów i rzetelność działalności finansowej.

5.2

Gdyby poziom gwarancji prawnych nałożonych na instytucje kredytowe lub pieniądza elektronicznego miał znaleźć zastosowanie także do instytucji płatniczych, należałoby wprowadzić zasadnicze zmiany w tytule II projektowanej dyrektywy.

6.1

W razie wprowadzenia, zgodnie z propozycją Komisji, kategorii instytucji płatniczych podlegających mniej ścisłemu nadzorowi, projektowana dyrektywa powinna zostać zmieniona w celu sprecyzowania, że instytucje płatnicze nie powinny być uprawnione do przechowywania środków użytkowników ich usług dłużej niż przez ograniczony okres czasu, w którym są one przekazywane pomiędzy zleceniodawcą a odbiorcą, ani też nie powinny być one uprawnione do reinwestowania takich środków. Obecne brzmienie art. 10 ust. 2 projektowanej dyrektywy mogłoby w przeciwnym wypadku prowadzić do wniosku, że otwieranie przez instytucje płatnicze w swoich księgach rachunków oznacza, że otrzymane środki mogą być reinwestowane na korzyść instytucji płatniczej. Takie doprecyzowanie mogłoby zostać osiągnięte przykładowo przez ograniczenie wchodzącej w zakres usług płatniczych działalności instytucji płatniczych do rodzajów działalności określonych w punkcie 7 załącznika do projektowanej dyrektywy. Działalność określona w punkcie 5 załącznika mogłyby również zostać udostępniona instytucjom płatniczym, ale pod warunkiem wyjaśnienia, że działalność polegająca na wydawaniu kart jest powiązana z wymogiem prowadzenia rachunku dla posiadacza karty przez instytucję kredytową. Ponadto, instytucje płatnicze nie powinny móc udzielać kredytu w związku z punktem 4 załącznika do projektowanej dyrektywy.

6.2

Ponadto, w celu uniknięcia rozbieżnych interpretacji mogłoby być użyteczne wskazanie jakie usługi mogą być świadczone przez jaki typ instytucji, poprzez uporządkowanie wszystkich punktów załącznika do projektowanej dyrektywy w następujący sposób: (i) punkty 1-7: instytucje kredytowe; (ii) punkty 1-3 oraz 5-7: instytucje pieniądza elektronicznego oraz (iii) punkt 7: instytucje płatnicze. Dodatkowo, jak wspomniano powyżej, działalność określona w punkcie 5 załącznika mogłyby także być uważana za rodzaj działalności prowadzonej przez instytucje płatnicze (11). Twierdzenie takie można uznać za prawdziwe również w odniesieniu do działalności określonej w punkcie 4 załącznika, o ile zapewni się, że środki otrzymywane od użytkowników usług płatniczych w celu wykonania usług płatniczych nie mogą być uruchamiane dla udzielania kredytu innym użytkownikom usług płatniczych.

6.3

Dla ochrony środków użytkowników usług płatniczych mogłyby zostać rozważone inne minimalne gwarancje prawne. Przykładowo, w kontekście niektórych szczególnych mechanizmów rozliczania transakcji terminowych pieniądze powierzane przez klientów podmiotom prowadzącym rozliczenia transakcji terminowych są uważane zgodnie z prawem niektórych Państw Członkowskich (np. Niemiec i Zjednoczonego Królestwa) oraz Stanów Zjednoczonych za własność klienta, a nie za depozyt pieniężny. Takie rozwiązanie jest często przewidziane w przepisach szczególnych lub potwierdzone przez orzecznictwo. Nie odnosząc się do kwestii własności takich środków pieniężnych, co mogłoby powodować trudności na tle prawa niektórych Państw Członkowskich, alternatywę stanowiłoby rozbudowanie gwarancji prawnych zawartych w art. 10 ust. 2 projektowanej dyrektywy, który zobowiązuje instytucje płatnicze do oddzielnego ujmowania w ich rachunkowości środków użytkowników usług płatniczych. Mogłoby to zostać osiągnięte poprzez zmianę projektowanej dyrektywy w sposób zapewniający nałożenie na instytucje płatnicze bardziej sprecyzowanych obowiązków: (i) odróżniania środków przyjmowanych w związku z poszczególnymi transakcjami; (ii) oddzielania środków przyjmowanych w związku z transakcją płatniczą od innych środków przyjmowanych w związku z działalnością inną niż usługi płatnicze i oddzielnego uwzględniania ich w rachunkowości instytucji płatniczych; (iii) przechowywania środków użytkowników usług płatniczych pod nazwą rachunku, która je jasno identyfikuje jako takie; (iv) nie łączenia środków użytkowników usług płatniczych ze środkami dostawcy usług płatniczych albo jakiegokolwiek innego użytkownika usług płatniczych lub innej osoby; (v) wyłączenia środków użytkowników usług płatniczych z zakresu jakichkolwiek czynności osób trzecich podejmowanych przeciwko instytucji płatniczej; (vi) w przypadku niewypłacalności instytucji płatniczej, niezwłocznego zwrotu środków użytkowników usług płatniczych z pierwszeństwem przed wszystkimi innymi roszczeniami; oraz (vii) w przypadku braku środków koniecznych do dokonania pełnego zwrotu użytkownikom usług płatniczych niewypłacalnej instytucji płatniczej, dystrybucji pozostałych środków pomiędzy użytkowników usług płatniczych w sposób proporcjonalny w stosunku do wysokości ich należności.

6.4

Ponadto, odniesienie w art. 10 ust. 1 lit. b) projektowanej dyrektywy do usług dodatkowych, takich jak „udzielanie gwarancji na realizację transakcji płatniczych” wymaga szerszego wyjaśnienia celem przesądzenia że usługi takie mogą być świadczone wyłącznie na rzecz użytkowników usług płatniczych uczestniczących w transakcji.

6.5

Wreszcie, art. 10 ust. 3 projektowanej dyrektywy stanowi, że działalność instytucji płatniczych nie musi być ograniczona do oferowania usług płatniczych i odbywa się zgodnie ze znajdującymi zastosowanie przepisami prawa krajowego i wspólnotowego. Oznacza to, że zakres działalności instytucji płatniczych może obejmować inne rodzaje działalności niż te wymienione w załączniku do projektowanej dyrektywy, co budzi dwa zastrzeżenia. Po pierwsze, projektowana dyrektywa nie wymienia wszystkich dozwolonych rodzajów działalności. Dokonanie pełnej oceny tych innych rodzajów działalności z punktu widzenia ochrony konsumenta i stabilności finansowej może mieć miejsce tylko wtedy, gdy znane są wszystkie możliwe rodzaje działalności. Po drugie, jeżeli takie rodzaje działalności opierają się na prawie krajowym, to nie zostanie osiągnięty cel projektowanej dyrektywy, czyli zapewnienie pełnej harmonizacji. Z tych przyczyn art. 10 ust. 3 projektowanej dyrektywy powinien zostać skreślony.

7.1

Sektor bankowy obecnie pracuje intensywnie nad usługami, które będą spełniać wymogi SEPA. Już z dniem 1 stycznia 2008 r. sektor ten ma zamiar zaoferować obywatelom, instytucjom publicznym i przedsiębiorcom ogólnoeuropejskie instrumenty płatnicze, zarówno dla płatności krajowych, jak i transgranicznych. W obecnych ramach prawnych Wspólnoty utworzenie SEPA mogłoby jednak okazać się utrudnione z uwagi na różnorodność znajdujących zastosowanie przepisów krajowych. Harmonizacja ram prawnych dla płatności jest zatem ważna, gdyż stanowić będzie ona wsparcie dla sektora bankowego w jego wysiłkach na rzecz stworzenia SEPA. Części projektowanej dyrektywy mające znaczenie dla SEPA (głównie tytuły III i IV) wydają się być mniej kontrowersyjne niż tytuł II. Jeżeli przyjęcie projektowanej dyrektywy miałoby się opóźnić z uwagi na opisane powyżej niejasności, mogłoby tym samym opóźnić się wprowadzenie SEPA. W celu zapobieżenia takiemu opóźnieniu mogłoby się zatem okazać korzystne wyłączenie tytułu II z projektowanej dyrektywy. Takie wyłączenie powinno jednak nastąpić pod warunkiem przyjęcia w odpowiednim czasie oddzielnego aktu prawa wspólnotowego mającego za swój przedmiot instytucje płatnicze. W tym zakresie rola instytucji płatniczych mogłaby stać się przedmiotem dyskusji w związku z planowanym przeglądem dyrektywy o pieniądzu elektronicznym, w celu osiągnięcia spójnych ram regulacyjnych i nadzorczych dla różnych kategorii dostawców usług płatniczych.

7.2

Innym rozwiązaniem mogłoby być przyjęcie przez Radę Prezesów EBC na podstawie art. 105 ust. 2 Traktatu i art. 22 Statutu rozporządzenia EBC regulującego te postanowienia projektowanej dyrektywy związane z SEPA, które wchodzą w zakres właściwości ESBC. Należy jednak mieć na względzie, że nie wszystkie postanowienia ułatwiające wprowadzenie SEPA mogą zostać przyjęte na tej podstawie.

7.3

Szczególna kwestia związana z SEPA dotyczy maksymalnego czasu realizacji „D+1” określonego w art. 60 ust. 1 i art. 61 ust. 1 projektowanej dyrektywy. Oczekuje się, że większość dostawców usług płatniczych będzie w stanie wypełnić ten wymóg do dnia 1 stycznia 2010 r. Należy jednak pamiętać, że środowiska branżowe nie były konsultowane w przedmiocie konsekwencji wymogu „D+1” i że niektóre sektory bankowe mogą doświadczyć trudności w terminowym dostosowaniu się do wskazanego wymogu.

9.1

Projektowana dyrektywa powinna jasno przewidywać, że podmioty prowadzące systemy płatności będą uprawnione do odmiennego traktowania różnych typów dostawców usług płatniczych w zakresie dotyczącym warunków jakie będą musiały zostać przez nich spełnione przed uzyskaniem dostępu do systemów płatności. Powinno to być uzasadnione obiektywnymi powodami i mieć na celu zarządzanie ryzykami związanymi z dostawcami usług płatniczych. Dodatkowo, zakres przepisu art. 23 ust. 1 projektowanej dyrektywy powinien zostać ograniczony jedynie do zapewniania dostępu instytucji płatniczych do systemów płatności przy zachowaniu zasady niedyskryminacji. Przepis art. 23 ust. 1 projektowanej dyrektywy powinien zostać odpowiednio zmieniony.

9.2

Rozumie się, że celem przepisu art. 23 ust. 2 projektowanej dyrektywy jest wyłączenie systemów wskazanych zgodnie z dyrektywą o ostateczności rozrachunku (13) spod warunków dostępu przewidzianych w art. 23 ust. 1. Brzmienie przepisu nie jest jednak w tym zakresie wystarczająco jasne i zaleca się tu sformułowanie wyłączenia wprost.

9.3

Ponadto, projektowana dyrektywa powinna przesądzić, że świadczenie usług rozliczeniowych i rozrachunkowych podlega standardom nadzorczym ustalonym przez Eurosystem, zgodnie z art. 105 ust. 2 Traktatu. Skutek ten można osiągnąć przykładowo przez odpowiednią zmianę motywu 12 do projektowanej dyrektywy oraz jej art. 23 ust. 2. W tym zakresie Eurosystem, w związku ze swoim zadaniem popierania sprawnego funkcjonowania systemów płatności strefy euro, będzie dokonywał oceny czy uczestnictwo instytucji płatniczych w systemach płatności jest wystarczająco bezpieczne i nie pociąga za sobą niepotrzebnego ryzyka dla stabilności systemu finansowego.

9.4

Wreszcie, przepis art. 10 ust. 1 lit. c) projektowanej dyrektywy przyznaje instytucjom płatniczym wyraźne prawo do prowadzenia systemów płatności. Ponieważ ustawodawstwo wspólnotowe obecnie ani nie definiuje pojęcia „podmiotu prowadzącego system płatności”, ani nie reguluje charakteru prawnego takich operatorów, nie ma potrzeby wprowadzania upoważnienia dla instytucji płatniczych (ani innych kategorii dostawców usług płatniczych podlegających projektowanej dyrektywie) do prowadzenia systemów płatności. Tym samym, w tytule i pierwszym ustępie art. 23 powinno zostać skreślone odwołanie do „eksploatacji systemów płatniczych”.

11.1

Zakres zastosowania projektowanej dyrektywy określony w art. 2 i 3 może prowadzić do pewnych rozbieżności interpretacyjnych. Zgodnie z art. 2 projektowana dyrektywa znajduje zastosowanie do zamkniętego katalogu rodzajów działalności gospodarczej określonych jako usługi płatnicze i wymienionych w załączniku do projektowanej dyrektywy. W art. 3 zawiera ona także listę, która zdaje się stanowić zamknięty katalog wyłączeń spod zakresu projektowanej dyrektywy, chociaż korzystne byłoby wyjaśnienie tej kwestii. Celem większej czytelności relacji pomiędzy art. 2 i 3 projektowanej dyrektywy EBC zaleca zastąpienie obecnego nagłówka art. 3 terminem „wyłączenia”.

11.2

Ponadto, niektóre pozycje katalogu z art. 3 nasuwają wątpliwości. Po pierwsze, projektowana dyrektywa nie wydaje się być neutralna technologicznie, gdyż rozróżnia płatności w formie fizycznej i elektronicznej. Tym samym może ona powodować niepożądaną zachętę do stosowania usług płatniczych opartych na nośnikach papierowych. W zależności od istniejących przepisów krajowych, z punktu widzenia dostawców usług płatniczych oferujących obecnie usługi oparte na nośnikach papierowych wprowadzenie bardziej efektywnych elektronicznych wersji ich produktów mogłoby się okazać kosztowne, gdyż oznaczałoby podleganie projektowanej dyrektywie. Mogłoby to zatem opóźnić pożądane ogólnie wprowadzanie elektronicznych usług płatniczych.

11.3

Po drugie, przewidziane w art. 3 lit. j) projektowanej dyrektywy zwolnienie niektórych usług płatniczych świadczonych przez dostawców systemów lub sieci telekomunikacyjnych lub informatycznych może być różnie interpretowane. Przepis ten nie jest neutralny technologicznie i może być wykładany zarówno zbyt wąsko, jak i zbyt szeroko (np. wyłączeniu mogłyby podlegać płatności przez internetowe portale handlowe takie jak eBay, chociaż materialnie nie różnią się one od usług, które podlegałyby projektowanej dyrektywie). Wskutek powyższego projektowana dyrektywa mogłaby zostać implementowana w nierówny sposób. Co więcej, nie jest całkowicie jasny stosunek pomiędzy powyższym zwolnieniem, a punktami 8 i 9 załącznika do projektowanej dyrektywy. Z tych przyczyn EBC zaleca skreślenie art. 3 lit. j) projektowanej dyrektywy wraz z punktami 8 i 9 załącznika do niej.

11.4

W zakresie, w jakim art. 3 lit. f) projektowanej dyrektywy dotyczy dokumentów dłużnych w postaci papierowej, wskazane jest zawarcie ogólnego odesłania do weksli, w tym zarówno do weksli objętych Konwencją Genewską z 1930 r. (14), jak i weksli nią nieobjętych.

12.1

Projektowana dyrektywa określa definicje na dwa różne sposoby. W niektórych przypadkach definicje są określone poprzez szczególne postanowienia art. 4, podczas gdy w innych są one rozsiane po różnych częściach projektowanej dyrektywy (np. w art. 1 („instytucje kredytowe”, „instytucje pieniądza elektronicznego”, „instytucje świadczące żyro pocztowe” i „instytucje płatnicze”), art. 2 („usługi płatnicze” i „transakcje płatnicze”), art. 29 („umowy ramowe”) i art. 51 („mikroprzedsiębiorstwa”)). Zaleca się zawarcie wszystkich definicji w jednym zawierającym tylko definicje przepisie projektowanej dyrektywy, który mógłby być jej artykułem 1. Byłoby to rozwiązanie podobne do przyjętego w skonsolidowanej dyrektywie bankowej.

12.2

Równocześnie pojawia się kwestia spójności z definicjami i pojęciami używanymi w obowiązującym prawie wspólnotowym, np. w dyrektywie o ostateczności rozrachunku. Przykładem jest tutaj definicja „systemu płatniczego” z art. 4 pkt 3 projektowanej dyrektywy, która powinna zostać dostosowana do pojęcia „systemu” używanego w dyrektywie o ostateczności rozrachunku, z uwagi na możliwe interakcje pomiędzy systemami wskazanymi zgodnie z dyrektywą o ostateczności rozrachunku a pozostałymi systemami płatności. Większa spójność mogłaby zostać osiągnięta przez wprowadzenie do projektowanej dyrektywy definicji „zleceniodawcy” i „odbiorcy” zawartych w art. 3 projektowanego rozporządzenia w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym (15).

12.3

Pojęcie „instytucji płatniczej” powinno zostać zmodyfikowane w ten sposób, aby wyłączyć możliwość podejmowania działalności w roli instytucji płatniczych przez osoby fizyczne, jako że wywoływałoby to ryzyko przemieszania środków instytucji płatniczych z środkami należącymi do danej osoby fizycznej.

12.4

Niejasne jest pojęcie „rachunku płatniczego” zawarte w art. 4 pkt 7 projektowanej dyrektywy. Z uwagi na kluczowe znaczenie tego pojęcia dla interpretacji pojęcia usług płatniczych oraz zakresu działalności instytucji płatniczych, niedociągnięcie to należy poprawić. Na tle obecnego brzmienia nie jest jasne, czy wszystkie kategorie dostawców usług płatniczych mogą prowadzić rachunki płatnicze. Jeżeli instytucje płatnicze mają być uprawnione do prowadzenia rachunków płatniczych, należy wyjaśnić różnicę pomiędzy „typowymi” rachunkami bankowymi a rachunkami płatniczymi. Należy ponadto jasno określić charakter takich rachunków. Pojawiają się w tym kontekście kwestie związane z zakresem podmiotów uprawnionych do prowadzenia takich rachunków, podmiotów mogących je posiadać oraz z ich prawnym charakterem i skutkami.

12.5

Inną kwestią wymagającą wyjaśnienia jest znaczenie sformułowania użytego w definicji rachunku płatniczego, że rachunek jest „wykorzystywany wyłącznie do transakcji płatniczych”. Czy wyklucza to przykładowo możliwość oprocentowania rachunków albo przechowywania środków przez okres dłuższy niż ściśle niezbędny dla transakcji? Konieczne jest także zapewnienie, że instytucje płatnicze nie mogą wypłacać posiadaczowi rachunku odsetek lub oferować mu innego rodzaju zachęt.

12.6

Definicja „środków” zawarta w art. 4 pkt 8 projektowanej dyrektywy powinna zostać zmieniona m. in. poprzez zamianę określenia „gotówka” na odwołanie do banknotów i monet.

12.7

W związku z definicją „jednoznacznego identyfikatora” zawartą w art. 4 pkt 15 projektowanej dyrektywy należy przypomnieć, że opinia EBC CON/2005/56 z dnia 15 grudnia 2005 r. dotycząca projektu rozporządzenia WE w sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym (16) proponuje szczególne sformułowanie definicji „jednoznacznego identyfikatora”; wydaje się, że znalazło ono odzwierciedlenie w aktualnej wersji projektowanego rozporządzenia. Zaleca się ujednolicenie definicji „jednoznacznego identyfikatora” zarówno w projektowanym rozporządzeniu jak i w projektowanej dyrektywie.

12.8

Pojęcie „czasu realizacji” jest używane w różnych miejscach w motywach do projektowanej dyrektywy oraz w art. 26 ust. 1 lit. a) ppkt ii) i art. 31 ust. 1 lit. b) ppkt ii), w art. 35 i w sekcji 2 rozdziału 2 tytułu IV, nie będąc jednak definiowane. Zdefiniowanie czasu realizacji jako określonego przedziału czasu (mierzonego przykładowo w dniach roboczych albo godzinach funkcjonowania) byłoby korzystne, gdyż umożliwiłoby określenie maksymalnego czasu realizacji. Co więcej, istnieje wiele transakcji, które są realizowane bez wykorzystania rachunku płatniczego (np. przekazy pieniężne dla klientów niebankowych). Definicja czasu realizacji w projektowanej dyrektywie powinna objąć także takie przypadki.

12.9

Nie istnieje wspólny kalendarz „dni roboczych” w UE i chociaż termin ten jest używany w wielu miejscach sekcji 2 rozdziału 2 tytułu IV projektowanej dyrektywy, to nie został on zdefiniowany. Dla celów przetwarzania i działalności, jak i dla zapewnienia jasności zakresu zobowiązań, użyteczne byłoby włączenie do projektowanej dyrektywy takiej definicji (w przepisie określającym definicje).

12.10

Termin „pieniądz bankowy” jest używany w projektowanej dyrektywie bez jego zdefiniowania, np. w art. 3 lit. b), art. 4 pkt 8 projektowanej dyrektywy oraz w punkcie 7 załącznika do niej. Zaleca się wprowadzenie definicji pieniądza bankowego (w przepisie określającym definicje) przy uwzględnieniu okoliczności, że tylko banki centralne oraz instytucje kredytowe (w tym instytucje pieniądza elektronicznego) mogą gromadzić takie środki.

12.11

Podobnie, termin „oddział” został użyty w art. 4 pkt 2 i art. 20 projektowanej dyrektywy bez jego zdefiniowania. Zaleca się wprowadzenia definicji „oddziału” zgodnie z definicją zawartą w art. 1 ust. 3 skonsolidowanej dyrektywy bankowej.

12.12

Definicja „umowy ramowej” powinna zostać przeniesiona z art. 29 do przepisu określającego definicje. Co więcej, celem zachowania spójności w tekście projektowanej dyrektywy [w języku angielskim] dla określenia „umowy ramowej” powinien być używany termin „framework contract”, zastępując alternatywny termin „framework agreement” użyty w motywie 18 do projektowanej dyrektywy oraz w jej art. 32 i 33.

13.1

Wymaga wyjaśnienia kwestia, czy przyjmujące Państwa Członkowskie mogą dla celów sprawozdawczości statystycznej wymagać od wszystkich instytucji płatniczych posiadających oddziały na ich terytorium składania sprawozdań z działalności właściwym dla danego przyjmującego Państwa Członkowskiego organom statystycznym, m. in. krajowemu bankowi centralnemu albo krajowej agencji statystycznej.

13.2

Mogłoby zostać wprost wyjaśnione, że odwołanie w art. 2 projektowanej dyrektywy do „każdej waluty” ma dotyczyć walut krajów spoza Wspólnoty.

13.3

Przepis art. 1 projektowanej dyrektywy jest zatytułowany „Przedmiot” i powinien zgodnie z tym zostać ograniczony do ogólnego przedstawienia przedmiotu projektowanej dyrektywy. Wydaje się, że właściwszym rozwiązaniem byłoby objęcie czterech kategorii dostawców usług płatniczych jednolitą definicją „dostawcy usług płatniczych” i zawarcie jej w przepisie określającym definicje, tym bardziej że przepis ten definiuje także pojęcie użytkownika usług płatniczych.

13.4

Przepis art. 11 ust. 2 projektowanej dyrektywy, dotyczący korzystania z usług przedstawicieli, przedsiębiorstw wykonujących usługi na zasadzie outsourcingu lub spółek zależnych, mówi o zlecaniu wykonania na zasadzie outsourcingu „wszystkich operacji”. Budzi to wątpliwości, gdyż w ten sposób zostałoby umożliwione tworzenie spółek pozornych formalnie odpowiadającym wymogom projektowanej dyrektywy, podczas gdy właściwe operacje byłyby wykonywane przez osoby trzecie niepodlegające jej wymogom. EBC zaleca tym samym zmianę art. 11 w celu uniknięcia takich konsekwencji.

13.5

Przepis art. 12 ust. 1 projektowanej dyrektywy mówi o „ryzyku operacyjnym” nie definiując tego pojęcia. Niezbędne doprecyzowanie mogłoby zostać osiągnięte przez zastosowanie definicji „ryzyka operacyjnego” zawartej w art. 4 pkt 22 projektowanej dyrektywy w sprawie adekwatności kapitałowej (17).

13.6

Zasady przechowywania dokumentacji zawarte w art. 13 i 44 projektowanej dyrektywy mogą wskazywać na to, że obowiązki instytucji płatniczej związane z przechowywaniem dokumentacji nie trwają dłużej niż jeden rok. Obowiązki te powinny zostać bliżej uzgodnione z innym przepisami prawa wspólnotowego, takim jak art. 30 trzeciej dyrektywy w sprawie prania pieniędzy (18), który określa minimalny czas trwania obowiązku przechowywania dokumentacji na pięć lat.

13.7

Zawarte w art. 41 projektowanej dyrektywy pojęcie „zgody” nie jest wystarczająco precyzyjne. W tym kontekście niezbędne jest uwzględnienie cofnięcia zgody jak również jej definicja.

13.8

Brzmienie art. 52 projektowanej dyrektywy dotyczącego zwrotu kwoty płatności jest niejednoznaczne, przykładowo w miejscu mówiącym o uprawnieniu do zwrotu w sytuacji, gdy kwota zrealizowanej transakcji nie jest kwotą, „jakiej racjonalnie mógłby się spodziewać przeciętny zleceniodawca, będąc w położeniu danego zleceniodawcy”. Powyższe sformułowanie pozostawia szeroką przestrzeń dla interpretacji, co zwiększa niepewność w zakresie płatności i może prowadzić do wzrostu ilości sporów prawnych, jak i pozostawić konsumentów bez ochrony. W celu zminimalizowania ryzyka przyszłych sporów prawnych powinno się zatem zwrócić uwagę na wyjaśnienie treści art. 52.

13.9

Ostateczność płatności ma kluczowe znaczenie dla odbiorcy, i dlatego pojęcie „zostania poinformowanym” zawarte w art. 53 ust. 1 projektowanej dyrektywy jest zbyt niedookreślone, a to z uwagi na okoliczność, że mogą zajść znaczne różnice w czasie pomiędzy przypadkami udostępnienia informacji za pośrednictwem banku internetowego zleceniodawcy lub też publicznie dostępnego automatu do wydruku informacji o stanie rachunku, a przypadkami, w których zleceniodawca otrzymuje pocztą wyciąg ze stanem rachunku w formie dokumentu. Korzystniejszym rozwiązaniem byłoby zatem wskazanie oznaczonego momentu odnoszącego się do samego przekazu. W celu zapewnienia zleceniodawcy dodatkowego czasu na reakcję, dozwolone ramy czasowe mogłyby zostać wydłużone z czterech do sześciu tygodni.

13.10

Pojęcia „przyjęcia” i „nieodwołalności” zawarte w art. 54 i 56 projektowanej dyrektywy, chociaż są jasne i użyteczne, powinny być zgodne z pojęciami „wprowadzenia do systemu” i „nieodwołalności” z dyrektywy o ostateczności rozrachunku.

13.11

Przepis art. 54 ust. 2 projektowanej dyrektywy powinien zostać zmieniony w celu zapewnienia, aby okres pomiędzy otrzymaniem a przyjęciem płatności nie był niepotrzebnie wydłużany.

13.12

Przepis art. 65 ust. 1 projektowanej dyrektywy dotyczący dostępności środków stanowi, że Państwa Członkowskie muszą zapewnić, że dostawcy usług płatniczych odbiorcy udostępniają środki odbiorcy, gdy tylko zostaną one zapisane w dobro rachunku płatniczego odbiorcy. Wydaje się oczywiste, że środki są dostępne z momentem uznania nimi rachunku odbiorcy. Stosowne wydaje się zatem doprecyzowanie, że środki mają być udostępnione odbiorcy natychmiast po ich otrzymaniu przez dostawcę usług płatniczych.

13.13

W celu umożliwienia mechanizmom płatności sprawnego bezpośredniego przetwarzania płatności art. 66 ust. 1 projektowanej dyrektywy powinien zostać zmieniony poprzez wprowadzenie odwołania do Międzynarodowego Numeru Rachunku Bankowego (IBAN) jako preferowanego jednoznacznego identyfikatora we wszystkich przypadkach, co tym samym zapewniłoby zharmonizowany sposób używania jednoznacznych identyfikatorów.